Reumatoidalne zapalenie stawów jest przewlekłą i postępującą chorobą tkanki łącznej. Ma ona podłoże autoimmunologiczne, co oznacza, że za procesami patologicznymi stoi własny układ immunologiczny. Choruje nawet 2% społeczeństwa. Reumatoidalne zapalenie stawów jest jedną z przyczyn niepełnosprawności, a tym samym znacznego pogorszenia jakości życia.
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) powoduje stan zapalny i zmiany w stawach, ale też prowadzi do powikłań ze strony całego organizmu. Choroba przebiega z okresami remisji i zaostrzeń, ale zdarzają się przypadki, w których ma ciężki przebieg, postępuje nagle, nie odpowiada na leczenie, a tym samym bardzo szybko prowadzi do niepełnosprawności. Szacuje się, że kobiety chorują trzy razy częściej od mężczyzn. Pierwsze objawy RZS pojawiają się najczęściej po 30. roku życia.
Przyczyny reumatoidalnego zapalenia stawów
Przyczyny reumatoidalnego zapalenia stawów nie zostały do końca poznane. Uważa się, że na rozwój choroby ma wpływ wiele czynników. Wśród nich wymienia się:
predyspozycje genetyczne,
wrodzony defekt układu immunologicznego,
liczne infekcje wirusowe lub bakteryjne.
RZS charakteryzuje się tym, że układ immunologiczny, w wyniku nieprawidłowej odpowiedzi, atakuje własne tkanki. Prowadzi to do rozwinięcia się stanu zapalnego wewnątrz stawu. Następuje rozrost błony maziowej, a w konsekwencji nieodwracalne uszkodzenie okolicznych struktur.
Objawy reumatoidalnego zapalenia stawów
Objawy RZS ze strony stawów to:
stan zapalny,
ból utrudniający codzienne funkcjonowanie,
obrzęk,
ograniczenie ruchomości,
sztywność (zwłaszcza po nocnym odpoczynku tzw. sztywność poranna),
deformacja stawów i zaniki mięśni.
Charakterystyczne dla RZS jest to, że procesy patologiczne obejmują stawy symetrycznie, czyli dolegliwości dotyczą tych samych stawów po obu stronach ciała. Zwykle jako pierwsze zajmowane są małe stawy (np. rąk).
Pierwsze objawy reumatoidalnego zapalenia stawów dotyczą ogólnie całego organizmu. Pojawiają się: stan podgorączkowy, uczucie osłabienia, utrata wagi, brak apetytu, wzmożone pocenie się. U części chorych występuje nadwrażliwość na zimno, zaczerwienienie okolic stawów oraz drętwienie palców u rąk.
Pozastawowe objawy reumatoidalnego zapalenia stawów
RZS dotyczy nie tylko stawów. Jest to choroba całego organizmu. Powikłania mogą groźne dla zdrowia i prowadzić do przedwczesnego zgony. Pozastawowe objawy RZS to:
guzki reumatoidalne, czyli bolesne zgrubienia pod skórą na wysokości stawów (niekiedy powstają także w narządach wewnętrznych);
przyspieszony rozwój miażdżycy (a tym samym wyższe ryzyko zawału serca lub udaru mózgu);
uszkodzenie zastawek serca lub kardiomiopatia;
zapalenie opłucnej,
śródmiąższowe zapalenie płuc;
przyspieszony rozwój osteoporozy;
ucisk na rdzeń kręgowy;
zespół cieśni nadgarstka;
uszkodzenie nerek;
niedokrwistość;
zwiększona podatność na infekcje.
Chorobę rozpoznaje się na podstawie obecności objawów klinicznych, a także badań laboratoryjnych i obrazowych. Testy, które mają największe znaczenie to: czynnik reumatoidalny (RF), OB, CRP, Anty-CCP. Pacjentom wykonuje się także RTG, rezonans magnetyczny i USG.
Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów
Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów trwa do końca życia, ponieważ nie wynaleziono jeszcze metody, która pozwoliłaby na całkowite wyleczenie choroby i usunięcie jej skutków. Prawidłowo dopasowana terapia pozwala skutecznie złagodzić objawy, a także poprawić jakość życia i zapobiec niepełnosprawności. Poza leczeniem farmakologicznym ważną rolę odgrywa także leczenie niefarmakologiczne.
Farmakologiczne leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów polega na stosowaniu leków modyfikujących przebieg choroby (LMPCh). Środki tego typu łagodzą objawy oraz zapobiegają niszczeniu stawów, co może przełożyć się na zachowanie sprawności i samodzielności na dłużej. Do tej grupy zalicza się: metotreksat, sulfasalazyna, chlorochinę.
Inne leki w leczeniu RZS to:
glikokortykosteroidy,
leki biologiczne (skierowane przeciwko czynnikom odpowiedzialnym za procesy zapalne w stawach),
niesteroidowe leki przeciwzapalne.
Warto pamiętać, że efekty terapii farmakologicznej w reumatoidalnym zapaleniu stawów pojawiają się dopiero po kilku tygodniach.
Niefarmakologiczne leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów to przede wszystkim aktywność fizyczna i odpowiednia rehabilitacja. Ćwiczenia pozwalają zachować większą ruchomość w stawach, zapobiegają zmianom patologicznym w ich obrębie oraz poprawiają ogólną kondycję. Można je wykonywać pod okiem fizjoterapeuty lub samodzielnie w domu (po wcześniejszym instruktażu). Z ćwiczeń należy zrezygnować w momencie zaostrzenia RZS. Poza rehabilitacją stosuje się także kinezyterapię. Pomocne są zwłaszcza ultradźwięki, masaże oraz krioterapia.
Niefarmakologiczne leczenie RZS obejmuje także:
utrzymanie prawidłowej masy ciała (tu szczególnie pomocna jest dieta),
odpoczynek,
zrezygnowanie z palenia papierosów,
zaopatrzenie ortopedyczne (w celu odciążenia chorych stawów),
wsparcie psychiczne.
Opiekunowie chorych na RZS powinni pamiętać o odpowiednim dostosowaniu mieszkania. Dzięki temu będą oni mogli na dłużej zachować samodzielność.